In Slotervaart werken drie basisscholen samen met het Huis van de Wijk De Buurtzaak om de inhuur van externe aanbieders optimaal te benutten.
Aan het woord: directeur Hans Krikke (Samenwonen - Samenleven en het Huis van de Wijk De Buurtzaak), Marlie de Wijs (basisschool de Toekomst), Susan Herrings (Huizingaschool) en Eva Meilof (Zevende Montessorischool)
Hans Krikke (midden), Marlie de Wijs (links), Susan Herrings (rechts) en Eva Meilof (midden)
Waarom hebben jullie het initiatief genomen om samen te werken?
Hans: ‘De aanleiding was de week van onderwijskwaliteit in december 2019. We vroegen ons toe af: hoe kunnen we in deze situatie (een tweede schoolsluiting) de kwaliteit van het onderwijs blijven verbeteren? We wilden vooral de al aanwezige potentie, expertise, ambities en competenties van de wijk benutten. Niet dat er iets ontbrak in het onderwijs, maar we vonden wel dat de lokale professionals meer context konden bieden waar we het leren aan kunnen ophangen. Hun ervaringen binnen de externe lessen helpen de leerlingen bij het doorgronden van processen en geven ze meer kennis van hun omgeving. Het is goed als leerlingen niet alleen uit lesboeken leren, maar juist ook in de praktijk. Zo kunnen zij zelf een context bedenken en dat ondersteunt het leerproces.’
Waarom werken juist jullie drie scholen samen?
Marlie: ‘Dat heeft een puur geografisch reden. Veel lessen worden in het Huis van de Wijk De Buurtzaak aangeboden. Dan is het wel zo handig dat leerlingen daar onder schooltijd lopend en snel naartoe kunnen.’
Welke lessen volgen jullie leerlingen?
Susan: ‘Heel veel. We werken onder andere met de Kaskantine (Natuur & Techniek) het Zittheater (drama, presenteren) De Bakkerij, Buurtwerkplaats Noorderhof en Childpress. Het gros van de lessen wordt onder schooltijd gevolgd, maar in de schoolvakanties kunnen kinderen ook meedoen met de talentenfabriek in het Huis van de Wijk De Buurtzaak en sommige aanbieders doen ook naschoolse activiteiten.’
Wat is het effect van de externe lessen?
Marlie: ‘Voor het eerst in jaren zijn bij mij op school de toetsresultaten voor begrijpend lezen hoger dan voor andere vakken. Ik denk dat dit een lineair gevolg van de lessen van Childpress is. Onze leerlingen hebben daar namelijk geleerd een boodschap op papier te zetten en de juiste vragen te stellen. Hierdoor doorgronden ze teksten beter. Daarnaast merken we dat onze leerlingen hun contacten met de lokale professionals ook na schooltijd benutten en zo ongemerkt na schooltijd doorleren. Ze zien wat er allemaal mogelijk is en haken makkelijker aan bij ander buurtactiviteiten en -programma’s.
We hoopten ook dat de externe inzet zou bijdragen om het lerarentekort terug te dringen, maar in de praktijk gaan leerkrachten toch gewoon mee naar de externe lessen, uit enthousiasme en verantwoordelijkheidsgevoel. Zij kunnen dus niet ondertussen aan andere taken werken of elkaar vervangen. ’
Waarom hebben jullie onder andere voor het aanbod van Buurtwerkplaats Noorderhof gekozen?
Hans: ‘Buurtwerkplaats Noorderhof wordt gerund door mensen die een veilige setting creëren om te ontdekken. Het is ambachtelijk en basisgericht. Nieuwsgierigheid is het startpunt. Niet voorkauwen, niet aanbieden, maar zelf laten ontdekken. Daarnaast is Buurtwerkplaats Noorderhof een betrouwbare partner. Ze zien de uitdagingen in het onderwijs als een gezamenlijke uitdaging. Verder zorgen ze voor stabiliteit en continuïteit met altijd bekende gezichten voor de leerlingen. En ten slotte werkt de kracht van de nabijheid. Buurtwerkplaats Noorderhof is een lokale aanbieder. Kinderen kunnen zich de wijk eigen maken doordat ze de mensen en mogelijkheden in hun buurt beter leren kennen. Zo wordt hun wereld tegelijkertijd groter en veiliger.’
Susan: ‘Wij zijn gecharmeerd van Buurtwerkplaats Noorderhof omdat onze leerlingen daar zien waarom ze in de klas dingen aan het leren zijn, wat ze in de klas hebben geleerd kunnen ze in Buurtwerkplaats Noorderhof direct in de praktijk brengen. En wat ze daar doen heeft ook meteen weer effect in de klas. In de klas leer je over liters, maar pas als je merkt dat een liter soep te weinig is voor de hele klas, dan heb je er ook een beeld bij. Het is dus een praktische ondersteuning van ons meer theoretische onderwijs.’
Welke subsidie hebben jullie hiervoor ingezet?
Marlie: ‘Het onderwijsbudget is niet toereikend om te doen wat wij doen, ook niet als de leerkrachten tijdens de externe lessen andere dingen zouden kunnen doen. Maar door de subsidie Noodplan Lerarentekort is het binnen de begroting allemaal net mogelijk.’
Wat is de frequentie van de externe inzet?
Eva: ‘Alle klassen in de bovenbouw van onze drie scholen gaan één keer per week een hele dag. We laten de klassen per externe aanbieder rouleren en sluiten de periodes gezamenlijk af. Als alle coronamaatregelen voorbij zijn, willen we de frequentie nog verder opvoeren.’
Wat zijn de voordelen van het team van andersom.amsterdam voor jullie?
Marlie: ‘Het is fijn om in aanraking te komen met lokale aanbieders die we nog niet kenden en die onze leerlingen kunnen bieden wat wij ze niet kunnen bieden. Maar we hopen dat externe aanbieders niet louter commercieel denken. Wij geloven in partnerschap, in gezamenlijke problemen en oplossingen.’
Susan: ‘Verder vinden we het belangrijk dat de lessen echt van toegevoegde waarde zijn voor onze leerlingen. Het is onze taak om ze te leren rekening te houden met hun omgeving (mensen en openbare ruimte) en daar dienen de externe lessen aan bij te dragen.’
‘Het opbouwen van een goede relatie met een externe aanbieder is essentieel als het gaat om kwaliteit voor leerlingen.’
Eva Meilof – directeur Zevende Montessorischool
Tobias Krasenberg, externe aanbieder, mede-initiatiefnemer en kwartiermaker van Buurtwerkplaats Noorderhof in Slotervaart aan het woord:
Welke lessen geven jullie?
‘We hebben niet elke week hetzelfde aanbod en ik zou het ook geen lessen willen noemen in de zin van klassieke kennisoverdracht. Leerlingen doen hier maakworkshops die gegeven worden door ontwerpers, makers en ondernemers. Ontdekken, ongepland leren, nadenken, ontwerpen, vormgeven, maken en genieten staan hier centraal. In de basis is de werkplaats een ontmoetings- en ontwikkelplek. We bieden creatieve onderwijsprogramma’s waarbij verschillende leerlingen verschillende dingen leren. En vaak merken ze niet eens dat ze aan het leren zijn. Wanneer ik met een leerling pallets sloop, breng ik hem of haar kennis van het hefboomeffect bij. Een creatief proces biedt ongelooflijk veel aanledingen om te leren.’
Wat is voor jullie de reden om je lessen op school aan te bieden?
‘We zijn door Samenwonen - Samenleven gevraagd om leerlingen van de omliggende scholen te ontvangen. Samen leren in Slotervaart is een interessant traject want we geloven in alternatieve vormen van onderwijs. En we hadden wel al veel ervaring in ontwerponderwijs op middelbare scholen, kunstacademies en hogescholen. Maar dat was voor een specifieke doelgroep en die hebben we hier juist niet. Iedereen kan elkaar hier ontmoeten en iets toevoegen, ook kinderen horen erbij.’
Wat zijn de voordelen van de adviseurs van andersom.amsterdam voor jou geweest?
‘Het fijne van ons aanbod is dat het vraaggericht is. We stimuleren de nieuwsgierigheid. Per geval kijken we hoe we kunnen samenwerken. En we stellen van tevoren geen leerdoelen vast. Liever kijken we achteraf hoe onze bezoekers gegroeid zijn. Maar dankzij andersom.amsterdam kunnen wij soms juist wel aanbodgericht werken.
Maar nog steeds zullen we geen reguliere klasjes draaien, maar altijd blijven doorontwikkelen en het avontuur opzoeken.’
Hoe zijn de reacties van de leerlingen?
‘Dat verschilt - gelukkig - per individu, maar vaststaat dat trots ontstaat als je met je handen maakt. Hoe stoer is het als je als elfjarige samen met een smid ijzer mag buigen? Je ziet op zulke momenten het zelfvertrouwen loskomen. En passant leert dit kind over het smeltpunt van ijzer en andere technische zaken, maar de ‘zachte’ meer abstracte onderliggende lessen vinden we pas echt belangrijk. Ook merken we dat de leerlingen die hier komen zich vrijer voelen in hun buurt. Een uur nadat ze hier voor het eerst geweest waren, fietsten ze al weer gillend en zwaaiend langs.’
‘Het is hier echt anders dan ik de klas, want we zijn de hele dag buiten en hoeven geen rekenen of spelling te doen.’
Yassir, leerling OBS De Toekomst
Yassir, leerling OBS De Toekomst, aan het woord:
Wat doen jullie op donderdagen?
‘Vandaag zijn we bij Buurtwerkplaats Noorderhof, maar we zijn elke week ergens anders. We hebben ook al een film gemaakt met Childpress en we zijn al bij de Kaskantine geweest. Daar mochten we koken. Wat we gekookt hadden, mochten we meteen opeten. Maar we hadden er veel te veel olie bij gedaan, dus het was te vet voor mij. Ik at toch liever mijn eigen brood op, haha. Ook mochten we pepers, tijm en sla planten. Alles wat we geplant heben, mogen we na de zomervakantie oogsten.’
Welke les volg je vandaag?
‘Op dit moment ben ik een slang aan het smeden. Dan gaat eerst de ijzeren staaf in heel heet vuur. Het is wel 1200 graden, net zo heet als de zon. Hierdoor wordt de staaf zacht en kun je hem bewerken. Na een paar minuten is hij afgekoeld en moet ie opnieuw verwarmd worden. Andere kinderen uit mijn klas zijn doppen aan het versmelten en samenpersen om er nieuwe voorwerpen van te maken en anderen bedrukken tassen met een heat press.’
Wat vind je van deze bezoeken aan leerzame plekken in de wijk?
‘Best wel leuk, want je kan hier veel dingen doen en koffie en thee drinken. Of even bij het meer kijken. En we gaan hier altijd met een busje naartoe, super gezellig! Het is hier echt anders dan ik de klas, want we zijn de hele dag buiten en hoeven geen rekenen of spelling te doen. En toch leren we hier iets. Technieken en zo. Ook mag je hier meer zelf kiezen en een beetje ontdekken en verkennen. Juf zegt wel wie waar naartoe moet, maar tijdens de activiteit mag je zelf vragen en oplossingen bedenken. Eigenlijk is alles leuk hier. Hopelijk gaan we volgend schooljaar ook weer elke donderdag op pad. En misschien komt de bakker van Buurtwerkplaats Noorderhof ook naar onze school met een speciale wagen. Dan mogen we zelf brood bakken in de over die in de wagen zit.’
